Toeten halen

Eigenlijk mag het niet meer, maar omdat dit mijn eerste column van 2024 is, wil ik u allen toch nog het beste wensen voor het nieuwe jaar: veel geluk en vooral veel gezondheid! Of zoals mijn opa en oma zouden zeggen: “Völle heil en zegen!” Tot mijn twaalfde levensjaar was ik op 1 januari druk met een mooie traditie in (een deel van) de Achterhoek: samen met buurkinderen ‘ni’jjaorstoeten’ ophalen. Omdat we in het buitengebied woonden, hadden we nogal wat buren. Het naoberschap was groot. Vroeger op het platteland, had je elkaar immers hard nodig: bij rouw en trouw bijvoorbeeld, of als een koe moest kalven.

Ik zie mezelf nog lopen op nieuwjaarsdag over zompige zandwegen, zeulend met grote plastic tassen boordevol snoepzakken. Regelmatig kwam mijn vader me verlossen van die zware last. Hoofdschuddend tilde hij de tassen in de auto en vertelde dat hij vroeger met een dichtgeknoopte rode zakdoek de buurt rondging. Dan kreeg hij een handjevol noten, een krentenbroodje of een sinaasappel. Voor hem destijds zeldzame lekkernijen. Een schril contrast met de overdaad die zijn dochter net heeft opgehaald.

Dat ‘toeten halen’ is natuurlijk een fantastische bezigheid voor een kind, maar het ni’jjaorwinnen had ook minder leuke kanten. Wat ik vreselijk vond, was de mierzoete en misselijkmakende grenadine die sommige buren - op leeftijd - ons elk jaar weer voorschotelden. Bij Johan en Dina Saalmink en bij de gezusters Messink kregen we steevast een borrelglaasje ranja. Niet aangelengd met water. Brrr… zo smerig zoet! Een vriendelijk ‘nee, dank je’, werd niet geaccepteerd. Een drankje hoorde nou eenmaal bij het nieuwe jaar, vonden ze. Terwijl je als kind alleen maar dacht: ‘Kom op met die toete, dan kunnen we door!

Bij thuiskomst werd ‘de buit’ omgekieperd op de grote keukentafel en begon ik, samen met mijn moeder, aan het sorteerproces. Mandarijntjes en sinaasappels op de fruitschaal, opzetbiscuit en likkoekjes in Tupperwarebakjes, doppinda’s in plastic zakken en het overige snoep in een grote blikken trommel. Sommige snoepzakken waren al zo’n week van tevoren gemaakt, waardoor spekjes, dropsleutels, snoepkettingen, mandarijntjes en likkoekjes aan elkaar vastgeplakt zaten. De koekjes smaakten dan naar pinda en de trekdrop naar sinaasappel. Alleen de koetjesreep kwam ongeschonden uit de strijd, maar ja, die was dan weer niet zo lekker.

Het lijkt nu net of alles kommer en kwel was tijdens het toeten halen, maar dat was zeker niet zo. Het was vooral heel erg leuk (zolang je geen pure ranja hoefde te drinken), spannend (wat zit er allemaal in de toete?) en gezellig (samen met buurkinderen). De inhoud van de toeten is in de loop der jaren gelukkig wat gezonder geworden, maar wat mij betreft is dit wel een traditie om in ere te houden!