‘Ze luustert neet’

Deze opmerking kan ik mij nog levendig herinneren toen ik twintig jaar geleden met enige regelmaat Jampot/Hutspot jamsessies organiseerde in onder meer café ‘t Veertje in Varsseveld. De vriendelijke en muzikale toetsenist Geo mopperde tegen mij over zijn medemuzikanten. Om samen te kunnen spelen, moet je goed luisteren.

Nog langer geleden, precies honderd jaar, zaten wellicht wat mannen met hoge zwarte hoeden en een pijp ook in ‘t Veertje te mopperen over dat er zo weinig te doen is in Varsseveld. ‘Laten we een IJsclub beginnen’ zei de één, ‘Of een voetbalclub’ zei de ander. Beide geschiedde en de clubs vieren in 2024 hun eeuwfeest. Om samen te kunnen spelen, moet je goed praten.

Maar hoe doe je dat, goed luisteren en praten? Als je druk bezig bent om de vakjes op je gitaarhals in te drukken, hoe luister je dan ook naar een ander? Als je in een gesprek al nadenkt over het punt dat jij zo wilt maken, hoe luister je dan ook naar een ander? Gelukkig zijn er twee handige technieken.

In het boek Socrates op Sneakers spreekt Elke Wiss over het belang van écht willen weten. Dan ben je geïnteresseerd in de beleving, gedachten of ervaringen van een ander, maar meestal zijn we stiekem meer geïnteresseerd in onszelf. We denken aan onze eigen noten op ons instrument of aan onze eigen ideeën of meningen. Dit staat goed samenspel of gesprek in de weg en kan bij een gesprek zelfs leiden tot vooroordelen. Dit heet dan confirmation bias in de psychologie: het oordeel dat we al geveld hebben, willen we graag bevestigd zien. Bewijs dat op het tegendeel wijst, willen we graag negeren.

Naast een geïnteresseerde houding, benoemt Wiss twee soort vragen. Bij ‘vragen naar beneden’ probeer je de situatie feitelijk in kaart te brengen. Bij de opmerking: ‘Mijn dochter is lui, ze lag de hele middag met de mobiel op de bank’, zou je kunnen vragen wanneer dat bijvoorbeeld was, wat ze precies deed en wat jij toen deed, of wat had ze daarvoor gedaan en wat jullie tegen elkaar zeiden. Bij ‘vragen naar boven’ onderzoek je definities. Wat versta je precies onder lui? Wat heeft op de bank liggen met de mobiel met lui te maken? Dergelijke kunnen helpen om de situatie scherper in kaart te brengen en wederzijds begrip te creëren. 

Net als een instrument leren spelen oefening vereist, kan oefenen om een goed gesprek te voeren wellicht ook geen kwaad. Aangezien we elkaar dagelijks spreken op school, op het werk, in de raadszaal, in de kroeg of bij een familieweekend. Hoe luistert en oordeelt u in de toekomst bij gesprekken?

Meindert Bussink