Homo Ludens
OpinieVorige week leidde ik na ruim tien jaar weer eens een jamsessie. Ik werd hiervoor benaderd door de nieuwe popmakelaar van de Stedendriehoek; er was ook gage beschikbaar. Van de ongeveer veertig dames en heren in de zaal, stapten ongeveer de helft met enige regelmaat op het podium.
Het was geen competitie, want er viel niets te winnen. Het faciliteerde wel een stukje zelfexpressie en men kon even ontsnappen aan de wekelijkse beslommeringen. Binnen een kader van enkele spelregels, de akkoorden en vorm van een nummer, kon men in alle vrijheid zijn of haar interpretatie vertolken. Hiermee voldeed de avond aan de eigenschappen van ‘de spelende mens’.
Bijna honderd jaar geleden schrijft de Groningse historicus Johan Huizinga het boek Homo Ludens. Hierin stelt hij dat spel belangeloos is, orde schept, vrijheid biedt en een tijdelijke ontsnapping aan het gewone leven is. Naast muziek biedt bijvoorbeeld ook sport of toneel dit kader voor spelen, maar ook de politiek of oorlog is spel. Volgens Huizinga is spel zelfs een noodzakelijke voorwaarde voor het voortbrengen van cultuur. Cultuur ontstaat in spel en als spel.
Voordat Constant Nieuwenhuijs, medeoprichter van kunstbeweging CoBrA, geïnspireerd raakt door Homo Ludens en het New Babylon project ontwerpt, wijst hij er al op dat het proces van creëren belangrijker is dan het werk of het product zelf. Als ik om mij heen kijk, is veel culturele infrastructuur en de bijbehorende financiering ingericht voor het uiteindelijke werk, terwijl het proces van en de faciliteiten voor creatie vaak onderbelicht zijn. In het geval van muzikanten denk ik dan aan de onderwaardering van oefenruimtes en kleinschalige locaties om te leren optreden.
Het is een landelijke ontwikkeling dat in de afgelopen decennia de kleine knutselplekken van weleer plaats hebben gemaakt voor dure zalen met hoge exploitatiekosten. Hierdoor is een subcultuur bij de knieën afgezaagd. Hiddink speelde ook niet ineens bij PSV, maar kwam daar uiteindelijk via SC Varsseveld en De Graafschap. Waar zijn de noodzakelijke speelplekken in de Oude IJsselstreek waar muzikanten met enige regelmaat laagdrempelig kunnen spelen? Ik zie potentie bij diverse buurtschapshuizen, culturele centra en café’s, maar ben me bewust dat activiteiten voor veertig man niet altijd uit kunnen. Het goede nieuws is dat dergelijke initiatieven met microfinanciering en slimme barters met een fractie van de kosten van grote cultuurpaleizen uit de kosten kunnen.
Aandacht voor spelen en creëren is tevens een slimme investering, want het heeft een preventieve werking voor het geestelijk welzijn. Het idee van de Homo Ludens vormde namelijk de basis voor creatieve therapie. Ik zie ze af en toe in Doetinchem en Winterswijk, maar waar in onze gemeente zijn nog jamsessies? Ik denk en help eventueel graag mee. Wellicht is er ook een rol voor de cultuurmakelaar, de popmakelaar en alle gebiedsmakelaars?
Meindert Bussink
